Negende impressie Kazachstan,
22 mei 2000
Hallo
allemaal,
Het nieuws
over vuurwerkramp heeft ook Kazachstan bereikt.
Het lokale televisiestation heeft zelfs beelden
uitgezonden. Daarnaast krijgen we dagelijks het
nationale en internationale nieuws van de
wereldomroep per e-mail toegezonden, dus we zijn
redelijk op de hoogte. Lokale mensen spreken ons
zelfs aan, zo van, wat erg, wonen daar nog
kennissen of familie van jullie. Niet van ons nee,
maar ik hoop dat ook in jullie bekendenkring
geen slachtoffers zijn gevallen.
Het is al
behoorlijk aan het zomeren hier. Wel een beetje
wisselvallig: de ene dag 35 graden, de volgende
dag een dikke onweersbui. Het buitenleven is
weer begonnen, al een paar weken is er elk
weekend een barbecue. Het toeval wil dat het dan
meestal net regent. Wij houden donderdag een
klein barbecuefeestje, duimen dat het droog
blijft.
Emile was
net in Nederland voor een cursus toen het bij
jullie zulk mooi weer was. Ik mocht niet mee dit
keer, mijn taak was om op de kat te passen.
Tijger was ernstig ziek. Het begon met een beet
in zijn staart, die hij tot op het bot had open
gelikt. Daar moest een kattendokter bijkomen.
Onze huisbaas had iemand van de dichtstbijzijnde
kliniek gevraagd op huisbezoek te komen. Ze was
net een baboesjka met haar grijze haar. Ze had
alleen wel de hele geur van de kliniek
meegenomen. Daar stond ze klaar in haar witte
jas met in haar opgeheven arm een smerig mesje,
om een eventuele teek te verwijderen. Als ik kat
was, had ik het ook uitgeschreeuwd met zo'n mens.
Wat zalf en gele poeder erop en een verbandje
erom leek haar voldoende. Tijger had alleen
binnen vijf minuten het verband van de staart
afgetrokken en likte het spul op, dat achteraf
giftig bleek te zijn. Daarnaast had hij net een
wormenpil en een vaccinatie gehad, at hij slecht,
was sloom, kotste elke dag een haarbal uit en
had hij koorts. Ik dacht dat hij dood zou gaan.
Vroeg me al af hoe ik het Emile zou moeten
vertellen dat zijn 'kind' het niet had gered.
Gelukkig is het zover niet gekomen. Toen Emile
inmiddels weer terug was heb ik eindelijk een
goede dierenarts gevonden via een Amerikaanse
advocate met drie katten en twee honden. Deze
man kwam op het idee antibiotica te geven, omdat
hij vermoedde dat Tijger een darminfectie had.
Sindsdien gaat het aanzienlijk beter. Maar hij
is nog steeds niet de oude.
Een paar
weken terug met een kleine groep vrienden naar
de 'Singing dune'. We namen een georganiseerde
trip, omdat je met een kano de rivier over moet
en ter plaatse moet overnachten. De bus ging
tien minuten voor vertrek stuk, dus gingen we
met drie auto's: een Zhiguli, een Lada Niva en
een Mitsubishi. Al het negatieve dat ik ooit
over Russische auto's heb gezegd neem ik terug.
Van de drie uur rijden ging het laatste uur over
een hobbelweg met kuilen vol water. De Zhiguli
en de Niva deden het moeiteloos. Achterin
zittend merkte je niets van de hobbels. Nee, dan
de Mitsubishi. Die kwam ongeveer elke vijf
minuten vast te zitten.
Bij de
brede en snelstromende Sharon rivier werd ons
kamp opgezet. Met de kano duurde het een
kwartiertje om aan de andere kant van het water
te komen. Toen was het nog twee uur lopen naar
de top van de duin. Onderweg prachtige bloemen,
een vreemd gezicht om die te zien groeien op een
kale zandvlakte. Het zand was zo mul, dat je bij
elke stap een meter omhoog ging en vervolgens
weer een halve meter naar beneden zakte. Het
bereiken van de top gaf niet de verwachte
voldoening: de wind gierde ons om de oren en
waaide vooral in onze ogen. Zittend op onze kont
gleden we met z'n zevenen naar beneden. Toen
werd duidelijk waarom het de zingende duin heet:
De verplaatsing van het zand deed de hele duin
trillen en maakte een brommend geluid, dat nog
het meeste overeenkomt met het laten van een
scheet (en dan keer zeven).
Begin
april met een Amerikaans ontmantelingteam mee
geweest op een van hun missies. Sinds '96 zijn
de Amerikanen bezig met de ontmanteling van de
grootste biologische wapenfabriek ooit gebouwd
in de wereld. En die staat in Stepnogorsk, drie
uur rijden ten noorden van de hoofdstad Astana
(zo'n 1200 kilometer ten noorden van Almaty).
Normaal gesproken komen maar één of twee mensen
kijken naar de stand van zaken. Maar dit keer
bestond het team uit meer dan tien man. En
erger, er was een cameraploeg van NBC
meegekomen.
Het begint
meteen als we uit het vliegtuig komen. De
correspondent uit Moskou van NBC, Dana Lewis,
gaat overleggen met Andrew Weber (die ik
inmiddels persoonlijk ken en meerdere keren heb
geïnterviewd voor het verhaal over het Aralmeer)
over het schema voor de komende dagen. Andrew
zegt vanavond met directeur Leposhkin te praten
en een plan te maken. Dana wil meteen met
Leposhkin praten. Ik zeg dat ik natuurlijk ook
graag met de directeur wil praten (niet wetende
hoeveel tijd er überhaupt is, omdat er nog geen
plan is). "I'm sorry, what did you say?", was
Dana's verbaasde reactie. "Do you know how long
we have been working on this story?? We have
been working on this for three weeks!" En ik
hoorde toevallig een uur geleden van deze missie
zeker? Getverderrie. Ik had Leposhkin gelukkig
al eerder geïnterviewd en mocht het niet lukken,
dan kon ik hem altijd later nog een keer spreken
als hij in Almaty was. Je mag hem hebben hoor,
Dana, dacht ik, mezelf innerlijk natuurlijk wel
opvretend dat ik het zo over mijn kant had laten
gaan.
De
vertaalster vertelt me dat ik bij het 'press
team' hoor en dus drie uur bij hen in de bus
zit. "Hmmm, we payed for this bus, you know?"
Van collegialiteit kun je deze verslaggever
helaas niet beschuldigen. Ik zit naast de
producer in de bus, die gelukkig wel normaal
blijkt te zijn. Andrew regelt voor ze dat ze met
Leposhkin wodka kunnen drinken. Een beetje
ontdooien voor de eerste draaidag, heet het.
Toch wel blij dat ik dit keer aan een kladblokje
genoeg heb.
Teamleider
Brian Hayes geeft de eerste avond een briefing.
Wel een beetje schrikken. Iedereen moet
beschermende kleding aan, en het mondmasker moet
in het hoofdgebouw zelfs voortdurend worden
gedragen. Niets aanraken enzo. "Is er iemand die
niet meewil? Dan kan die dat nu zeggen. Ik kan
niet garanderen dat het zonder risico is." Zij
zijn allemaal ingeënt tegen miltvuur. Ik niet.
Een microscopische hoeveelheid is al genoeg om
een mens te doden, zo had ik zelf nog in het
verhaal over de dumpplaats van miltvuur in het
Aralmeer geschreven. Hier konden ze 2.000 kilo
per dag produceren. En ook al wordt er dan niets
meer geproduceerd, er zijn vast genoeg bacteriën
over om mij om zeep te helpen.
De
volgende ochtend hebben we meteen een meeting
met Leposhkin om het plan door te spreken. Hij
herkent me nog van de vorige keer en schudt me
vriendelijk lachend de hand. Met dat interview
zou het wel goed komen. In een oude schoolbus
een gaan we op weg naar de fabriek. Die ligt
beangstigend dichtbij de stad, op maar vijftien
kilometer afstand. Een lekje hier of daar had
nogal wat gevolgen kunnen hebben. Gelukkig is
dat hier nooit gebeurd (wel bij een andere
fabriek in de Oeral, daar zijn toen 66 mensen
bij omgekomen).
Met een
spierwit plastic pak gaat de hele groep het
hoofdgebouw in. Om de ware aard van de fabriek
te camoufleren, is er normaal uitziend gebouw om
de productiehal heen gebouwd. De elektriciteit
doet het niet, maar er komt gelukkig wat ligt
door de ramen schijnen. Het gebouw lijkt in de
haast te zijn verlaten. Reageerbuisjes slingeren
rond, werkpakken (maanpakken), een boek 'werken
in de USSR'. De apparatuur is alleen onbruikbaar
gemaakt, maar staat er nog wel. Een verdieping
met twintig 10 duizend liter tanks voor het
kweken van miltvuur. Een hal van tien meter hoog
met tien tanks van 20 duizend liter. Ik had er
al veel over gelezen, maar om het met mijn eigen
ogen te zien, is toch een ander verhaal. De
rillingen lopen me over de rug bij het zien van
grootte van de productielijn.
Iedereen
houdt zijn mondmasker op, zoals opgedragen.
Behalve NBC correspondent Dana, die natuurlijk
een stand upje wil doen in dit gebouw. "Zit mijn
haar wel goed?". "Deze take was niet goed, mijn
stem ging een beetje naar beneden." "Mijn loopje
kwam niet uit." Na de vijftiende keer is hij
tevreden. Ze komen een week filmen voor 2 tot 3
minuten televisie. Ongelooflijk. In Nederland
zou er minstens een lange reportage voor Netwerk
uit moeten komen. Zonde ook gewoon, zeker weten
dat mensen er meer van zouden willen zien. Maar
we hebben het wel over het grootste televisie
station in de States, dus een paar minuten
televisie mag wat kosten. Hoe kort de reportage
ook, Dana heeft wel zeven stand ups gepland voor
zichzelf. Als hij nog druk is met een
stand-upje, biedt directeur Leposhkin aan mij
alvast terug te brengen naar het hotel. Onderweg
laat hij me nog een oude uraniummijn zien, een
ongelooflijk groot gat in de grond in de vorm
van een trechter met plateaus. Hij beantwoordt
mijn vragen heel openhartig. Yes, denk ik,
hebbes. Wedden dat hij voor de camera nooit zo
open is geweest.
Als verslaggever Dana wordt gevraagd wanneer het
wordt uitgezonden, zegt hij: "That depends.
Petra, when are you going to publish it?"
Niemand, maar dan ook niemand, zou het opvallen
dat het eerder in Nederland in de krant staat,
dan dat het in de VS op tv is. Als ik de trip in
één zin aan Emile moet beschrijven als ik weer
thuiskom, kan ik dan ook alleen maar zeggen: "I
hate fucking Americans." (ja ik weet ook wel dat
dat over een kam geschoren is, er zijn gelukkig
veel uitzonderingen...)
Het is een
opluchting dat ik niet verkouden wordt: de
eerste verschijnselen van besmetting met
miltvuur lijken op een verkoudheid of een
griepje. Als je te lang wacht is het niet meer
te behandelen en dodelijk in 90% van de
gevallen. Zelfs met een snotneus was ik meteen
naar de dokter gegaan dit keer.....
Als alles
goed gaat komt het verhaal binnenkort in de
Telegraaf. Het onderhandelde een stuk
makkelijker dit keer. Het verhaal over het
Aralmeer hadden ze afgewezen (hun correspondent
in Moskou wilde dat zelf maken, alsof je dat zo
even kunt ophalen bij een bezoekje aan
Kazachstan) en ze baalden er flink van dat dat
naar concurrent de Volkskrant was gegaan.
Een week
later ben ik alweer in de hoofdstad. Nu niet op
doorreis, maar voor twee verhalen over Tacis
projecten. Astana is een paar jaar geleden
aangewezen als nieuwe hoofdstad, omdat het
strategischer gezien beter ligt (midden in het
land, in plaats van bij grenzen). Het was een
beetje een vergane mijnstad. Daar moest heel
snel verandering in komen. Dus hebben ze een
nieuw paleis gebouwd voor de president en nieuwe
regeringsgebouwen. En toegegeven, het is
indrukwekkend wat ze daar hebben neergezet. Een
van de regeringsgebouwen is uitgevoerd in
spiegelend zwart en heeft in de lucht een vorm
van een dollar. De rest van de stad lijkt op het
eerste gezicht ook opgeknapt, maar is het niet.
Oude huizen zijn letterlijk bekleed met een
laagje plastic. Dat plastic wordt alleen nu al
smerig. Het ziet er niet uit. Aan het interieur
is vaak niets veranderd. Restaurants waren
praktisch niet. Een van de projecten van Tacis
was om de catering en horeca te stimuleren. En
dat heeft gewerkt, want inmiddels is er een
uitgaansleven.
Mijn
artikel ging over de rol van vrouwen in
Kazachstan. In het midden en kleinbedrijf is het
percentage vrouwen heel erg hoog in verhouding.
Eén van de vrouwen die ik heb gesproken denkt
dat de oorzaak een 'echtscheidingsboom' is. Na
het uiteenvallen van de Sovjet-Unie kwamen velen
zonder werk te zitten. De mannen lagen op de
bank met een fles wodka, te dromen over grote
bergen geld. De vrouwen namen meerdere kleine
baantjes tegelijk, die samen net genoeg
opleverden om de kids te eten te geven. Het gros
van de succesvolle werkende vrouwen is
gescheiden en heeft één kind. Om het verhaal te
schrijven heb ik met wel twintig vrouwen
gepraat: echt vrouwendag. Het andere verhaal
ging over een advocatenbureau dat kleine
bedrijven moet stimuleren naar de rechter te
gaan als dat nodig is. Door gebrek aan kennis
van de wet en geld doen ze dat nu nog
onvoldoende. Het verhaal over de stervende
industriële steden dat ik eerder had geschreven
is in een Belgische krant geplaatst en komt ook
in het juninummer van het Nederlandse blad
Prospekt, een blad over Rusland en het GOS.
Het plan
is om voor Tacis in juni een goudmijn te
bezoeken in het Oosten van Kazachstan. Ook is
het de bedoeling om Vozrozdenija eiland (jawel,
de dumpplaats van het miltvuur) in het Aralmeer
te bezoeken. En dan is er nog het verhaal over
de stervende zeehonden in de Kaspische Zee. Nog
gauw even het land doen voor het erop zit hier.
Er is nog
geen nieuws over een eventuele nieuwe posting.
Zodra dat komt, laat ik het weten.
Doei!
Petra
|