Vierde impressie Sachalin,
27 november 2001
Hallo allemaal,
De laatste keer dat ik wat van me liet
horen was op 9 juni, oeps. Toen was net het
eerste exemplaar van de Sakhalin Times uit.
Inmiddels is nummer 13 uit. Diezelfde krant is
ook precies de reden dat ik bijna geen tijd meer
heb voor iets anders. Maar ik geef toe, één
mailtje per paar maanden moet er echt wel
afkunnen.
De korte zomer is alweer voorbij. Beetje onze
eigen schuld, want uitgerekend in de mooiste
maanden van het jaar – augustus en september -
gingen wij zes weken weg: drie weken Corfu en
drie weken Nederland. We zijn geen strandtypes,
dus gingen iedere dag met de auto op pad. Heel
toeristisch vonden we het: het is een groot en
groen eiland, maar ieder stukje is gebruikt. Het
was heerlijk om helemaal niets te hoeven. Beetje
backgammon, beetje lezen, beetje puzzelen en
eten, eten en eten. En siësta’s natuurlijk om al
die lunches weer wat te laten zakken.
In Nederland ging broer Ronald trouwen met
Renske (6 september). En Emile moest de laatste
2 weken alweer aan het werk in Rijswijk. Dus de
tijd is weer eens omgevlogen en zodra we het
wisten zaten we alweer in het vliegtuig naar
Sachalin.
De winter lijkt nu echt te zijn gekomen: het
heeft gisteren en vannacht de hele tijd
gesneeuwd en was overdag al -9. Twee dagen
geleden regende het nog. Gisteren stond ik echt
op zo van: oh nee, het is zover… Vanaf nu zes
maanden een witte wereld…
De sneeuw dreigde eerder al even te blijven
liggen. Vorige week viel het eerste pak van tien
centimeter. En meteen veranderde de stad in een
ijsbaan. Dat vereiste even weer een omschakeling
naar een andere manier van lopen: schuifelen.
Het is me vorig jaar gelukt geen 1x te vallen,
dus die techniek is zeker effectief geweest.
Verbazingwekkend genoeg was de sneeuw een
paar dagen later ook alweer weg en hadden we
ineens een paar prachtige dagen met zon en
temperaturen ver boven nul. Je weet het maar
nooit met dat weer in Sachalin. Het is niet eens
veranderlijk per dag, nee, het verandert zelfs
een paar keer per dag. Er kan ’s ochtends een
snijdende wind zijn, zodat je iets warms
aantrekt en dan kan ’s middags het zweet van je
voorhoofd druppelen omdat het ineens zo warm is.
Sorry, welke krant was u van?
Voordeel van werken bij de krant is dat ik
alles wat er speelt op het eiland natuurlijk
meteen hoor. De burgemeester en de gouverneur
hebben beloofd dat er deze winter geen tekort
aan elektriciteit zal zijn. Ook de verwarming
zou het gewoon doen. In tegenstelling tot vorig
jaar, toen verwarming en elektriciteit de halve
tijd buiten werking waren. Koud 1 dag na de
eerste sneeuw kondigt de burgemeester aan dat
het water wordt gerantsoeneerd omdat de
reservoirs maar voor een kwart zijn gevuld.
Mensen die in het centrum wonen krijgen ’s
ochtends en ’s avonds water, de anderen slechts
1x per dag een paar uur. De stad
Yuzhno-Sakhalinsk heeft eigenlijk ieder jaar wel
een watertekort, vorig jaar was er voldoende bij
uitzondering. Het probleem wordt ieder jaar
groter, omdat veel Russen meer te besteden
krijgen en wasmachines kopen enz. Was en ben ik
niet zo’n voorstander van het leven in een
‘dorp’ voor buitenlanders, het is wel prettig
een eigen stroomvoorziening en waterput hebben.
Als krant zijn we bezig een netwerk op te
bouwen. Dat kost tijd, maar het gaat steeds
beter. In plaats van te vertalen uit lokale
media, is het natuurlijk veel beter het nieuws
direct te krijgen. Dat betekent dat we bij elk
stukje dat we vertalen proberen na te gaan waar
het vandaan komt en in direct contact te komen
met de bron. Bijvoorbeeld de belangrijkste
milieuorganisatie – die natuurlijk de
ontwikkelingen in de olie-industrie nauwlettend
volgen – het AIDS preventie centrum, de politie,
enz. Bij elke afzonderlijke instantie moeten we
ons aanmelden. Er is niet zoiets als een
meldkamer of zo, waar alle meldingen van
ambulance, brand en politie binnenkomen en de
pers wordt gewaarschuwd als het ernstig is.
En we moeten natuurlijk nog worden erkend als
medium. De gouverneur deed niet moeilijk. We
moesten lang wachten, maar uiteindelijk konden
we hem interviewen. Ook de burgemeester vond het
de normaalste zaak van de wereld dat een
Engelstalige krant serieus dient te worden
genomen. En toen de minister van economische
zaken Sachalin bezocht, stonden wij ook gewoon
op de lijst van uitgenodigde pers. Alleen de
regionale Doema, zeg maar provinciaal bestuur,
wilde eerst wel eens zien wat voor vlees ze in
de kuip hadden. Alleen als we ons officieel
laten registreren mogen we naar hoorzittingen
(waar bijvoorbeeld het grensgeschil tussen Japan
en Rusland over de Koeril eilanden wordt
besproken). Met een glimlach waarschuwde de
vertegenwoordiger van de Doema dat we bij
registratie ook onder de Russische wet vallen
(en dus voor het gerecht kunnen worden
gesleept). Verder hadden ze het probleem hoe ons
te controleren, want, zei ze, alles werd in het
Engels geschreven. Of we de artikelen over de
Doema niet even konden vertalen in het Russisch
en opsturen. Ja, doei! Laat ze zelf een vertaler
inhuren.
Personeelsproblemen
En dan zijn er natuurlijk nog de collega’s
waarmee ik een ‘strijd’ moet voeren. Mijn
Russische partner Alexander Dashevsky en zijn
partner Sergé Vostorgov hebben het ene wilde
plan na het andere. Ze zijn dol op het
aanschaffen van de nieuwste technische snufjes.
Voor ik op vakantie ging opperden ze een
‘Business Centre’ te openen op de etage boven
ons. Ze hadden al twee computers gekocht voor de
krant, wat ik al één te veel vond (en die werken
vaker niet dan wel. Illegale software die niet
bij elkaar past en conflicten geeft is een van
de oorzaken). Nu hadden ze bedacht dat we met
nog twee computers erbij een soort internetcafé
konden beginnen. Mijn assistente, de vertaalster
en ik zouden daar dan gewoon kunnen werken. Als
er iemand kwam kon die op één van de nieuwe
computers werken. Alexander had al geregeld met
de eigenaar van het pand dat we geen huur zouden
hoeven te betalen, alleen maar 625 piek per
maand voor de kabelaansluiting - die in
Nederland 90 gulden per maand kost. Wel zouden
onze vaste lasten meer dan verdubbelen zonder
huur te betalen. Ik heb ze gezegd dat ik me niet
liet overhalen tot een overhaaste beslissing
voor de vakantie (hun tactiek) en zei NEE. Dat
vonden ze maar vreemd, maar sindsdien gaat het
iets rustiger met de uitbreidingsplannen.
Ons grootste probleem is het houden van goed
personeel. Om bij de krant te kunnen werken,
moet het niveau van Engels behoorlijk hoog zijn.
Daardoor valt al 95% van de afgestudeerden af.
Sommigen spreken het wel, maar als je dan een
e-mailtje krijgt is het echt schrikken. Laat
staan een journalistiek artikel. Samen met
Shell, ExxonMobil en BP zitten we dus in
hetzelfde vijvertje van goed personeel te
vissen. Wij als Sakhalin Times kunnen alleen
niet hetzelfde salaris betalen als een
multinational. Op woensdag had ik een
getalenteerde jongen naar een persconferentie
gestuurd, op donderdag kreeg hij een baan bij
Emile’s bedrijf Sakhalin Energy – waar Shell de
meeste aandelen in heeft. Zelfs onze
vertaalster, die niets heeft met multinationals,
kreeg voor een parttime baan al 2,5 keer zoveel
als wij fulltime betaalden. Ze is er nog, omdat
ze het heel leuk vindt bij ons, maar mijn
Russische partner heeft al gehoord dat ze haar
binnenkort fulltime willen hebben. Ik vrees dus
dat we haar ook kwijt raken, want een paar
honderd dollar per maand meer of minder maakt
natuurlijk veel uit.
Er was en is dus maar één oplossing, en dat
is werken met vrijwilligers. Mijn assistente
Elena haar man is Peace Corps vrijwilliger
geweest. Ze hebben elkaar leren kennen toen hij
als Peace Corps vrijwilliger in Kazachstan was.
Peace Corps vrijwilligers worden voor een lokaal
salaris uitgezonden om Engelse les te geven en
de Amerikaanse cultuur over te brengen op
afgelegen plekken in de wereld. Buiten hun
lessen moeten ze ook andere projecten doen.
Elena heeft ze dus meteen ‘geclaimd’ en naar het
lijkt succesvol. Hij, Alex en zij, Susan hebben
gezegd voor ons te willen werken. De eerste
artikelen van hun hand heb ik al gepubliceerd en
het is een genot om te lezen na al die
onbegrijpelijke vertalingen uit het Russisch. Ze
spreken nog geen vloeiend Russisch, maar via de
universiteit waar ze les geven kunnen ze vrij
makkelijk vertalers vinden. Voor nu lijkt het
probleem dus even opgelost, maar ik weet niet
voor hoe lang… Voordeel is dat ze geen geld aan
mogen nemen en dus ook niet gevoelig zijn voor
een hoger salaris.
Dit lijkt in ieder geval de enige manier,
want de komende jaren zijn op Sachalin
tienduizenden constructiemedewerkers nodig. Op
het eiland wonen maar 650 duizend mensen, dus
die mensen zullen voor een groot deel ergens
anders vandaan moeten komen. Om die
constructiemedewerkers te ondersteunen, zijn
weer allerlei mensen nodig in Yuzhno-Sakhalinsk.
Emile’s bedrijf adverteert dagelijks beschikbare
banen op televisie. Nu al. Ben benieuwd waar ze
over een paar jaar hun personeel vandaan halen.
De meeste mensen in onze stad ter grote van
Utrecht (220 duizend), zijn over een paar jaar
aan de slag.
Op bezoek bij de traditionele bevolking
Van het voornemen om veel te reizen is helaas
door de krant niet veel terechtgekomen. Maar
soms is het ook een aanleiding. Zoals in
september, toen vele taaldeskundigen naar
Sachalin kwamen voor een conferentie over de
oorspronkelijke bevolking en hun cultuur.
Daaraan gekoppeld was een reis naar het midden
en westen van het eiland. Toen bleek dat er
zelfs een Nederlandse delegatie mee zou gaan,
was het duidelijk dat ik ook mee moest.
Met 20 mensen gingen we per nachttrein naar
het noorden. Precies twaalf uur in de trein. De
dagen ervoor waren al behoorlijk vermoeiend
geweest, dus niemand ging tot diep in de nacht
kletsen in de coupé, nee, we gingen gewoon
allemaal braaf slapen voor twaalf uur. Fris
kwamen we aan in Timovskoye, iets ten noorden
van het midden van Sachalin. Er stond ons een
ontbijt van drie gangen te wachten in de
agrarische school, waar we ook zouden
overnachten. In Yuzhno-Sakhalinsk was de
verwarming nog niet aan, in Timovskoye wel. We
hadden warm ondergoed meegenomen omdat we hadden
verwacht dat het erg koud zou zijn. We zweten
peentjes.
Op met de bus naar Chir-Unvd, om kennis te
maken met de tradities van de oorspronkelijke
bevolking, de Nivkhs. Tegenwoordig wonen de
Nivkh in dezelfde huizen als de Russen. Ze zijn
in het verleden gedwongen hun eigen dorpen te
verlaten en moesten plotseling gaan werken in de
landbouw. Hun eigen taal en cultuur dreigen
verloren te gaan. Maar er zijn allerlei
projecten gaande om dat te voorkomen.
Zo wordt er twee keer per week les gegeven in
de Nivkh taal. In de lokale school woonden we
een les in de Nivkh taal bij. Verschil met het
Russisch is dat het Nivkh veel meer klanken
heeft en veel meer woorden in het gebied van hun
broodwinning: visvangst. De lerares leert niet
alleen de taal, ze leert de kinderen ook over de
traditionele manier van leven. Na de les krijgen
we een voorstelling te zien van een Nivkh groep
met zang, dans en acts. De groep is gemengd in
leeftijd: van kind tot grootmoeder.
Natuurlijk moeten we ook zien hoe de Nivkhs
vissen. Met de bus rijden we door de rimboe naar
de rivier. De bus moet door diepe kuilen en gaat
soms zo scheef, dat hij bijna dreigt te
kantelen.
Twee vissers slepen hun boot (zonder motor)
het water in en zetten het net uit. Ze trekken
het net enkele tientallen meters voort en vangen
zo één vis; het gaat om het idee. Een Nivkh
vrouw (die haar traditionele kleding heeft
verruild voor haar beste Russische jurk) gaat op
haar hurken zitten aan de rand van de rivier en
maakt de vis schoon. Ieder stukje wordt gebruikt.
Later proeven we het traditionele eten dat van
de vis wordt gemaakt. Alles smaakt nogal vissig.
Zelfs de pudding met bessen (Moss), met een
basis van visvet, smaakt naar vis. Best eetbaar,
maar ik ben blij dat ik het niet elke dag hoef
te eten.
’s Avonds staat ons een Russisch koningsmaal
te wachten in de agrarische school. De trip
heeft ons hongerig gemaakt. De champagne en
wodka vloeien rijkelijk en de avond wordt naast
eten gevuld met speeches, zingen (ook van
Nederlandse liedjes) en karoke.
Verbanningsoord
De volgende dag bezoeken we
Alexandrovsk-Sakhalinski, de voormalige
hoofdstad van het eiland en een plaats die
vooral bekend is geworden door de werkkampen
voor gevangenen. Eind negentiende en begin
twintigste eeuw werden moordenaars en andere
zware criminelen naar Sachalin verbannen (1867
tot 1904?? Te lui om het nu op te zoeken…). De
enige andere bewoners van
Alexandrovsk-Sakhlinski waren de bewakers en hun
familie. Echt veilig woonde die familie niet,
het was een van de meest criminele gebieden in
de hele wereld in die tijd en de familie moest
dan ook altijd onder begeleiding de stad in. Als
de gevangenen hun tijd hadden uitgezeten moesten
ze nog 6 jaar op het eiland blijven. De meeste
hadden het geld niet om het eiland te verlaten
daarna en werden er oud en grijs.
Behalve wat foto’s en boeien van gevangenen
in het Tsjechov museum is er eigenlijk weinig
dat aan die tijd herinnert in de stad. Een ander
overblijfsel is een tunnel tussen twee baaien,
die is gegraven door de gevangenen.
Helemaal lyrisch vertelt de conservator dat
de beroemde Russische schrijver Tsjechov drie
maanden en twee dagen op Sachalin heeft gewoond
in 1890. Een zwarte leren jas die is
tentoongesteld moet zogenaamd van hem zijn
geweest. En het was een aantrekkelijke man, zo
weet de conservator te vertellen, populair bij
de vrouwen. Hij schreef het boek ‘Het eiland
Sachalin’ in 1893 (vertaald in het Nederlands,
uitgeverij Van Oorschot).
Na de reis heb ik besloten intensief
Russische lessen te gaan volgen. Helemaal gek
werd ik van al dat gelul in het Russisch waar ik
maar een klein deel van versta. Van de 20 mensen
die mee waren spraken er slechts drie geen
vloeiend Russen, waaronder ik. Er waren genoeg
mensen om te vertalen, maar als je in de
minderheid bent, gebeurt dat gewoon niet de hele
tijd. Het is heel erg vermoeiend om steeds
intensief te moeten luisteren in een poging er
iets van te verstaan. Dus met volle moed ben ik
nu begonnen aan het leren van de 6 naamvallen…
Boek
Het boek over Kazachstan ligt nog lang niet
in de boekhandel vrees ik, het is toch niet zo
eenvoudig als ik dacht. Zelf heb ik een boek
gekocht over het uitgeven van boeken en daarin
staat dat maar 1% van de scripts die op de mat
vallen bij de uitgevers erdoor komt.
Geruststelling is dat het zelfs veel grote
schrijvers niet meteen is gelukt op die manier.
Er is zeker hoop, één uitgever was positief maar
durfde het financiële risico niet aan en ik heb
een aanbod tot herschrijven. Zou de kwaliteit
zeker ten goede komen om er nog een keer
helemaal doorheen te gaan, ben ik helemaal met
de uitgever eens. Heb het snel geschreven, met
de vluchtigheid van een krantenartikel. Er mag
dus wel wat meer diepgang in. Maar herschrijven
kost toch weer honderden uren vermoed ik. Als ik
nu niets anders te doen had, geen punt, maar met
al 60 uur per week voor de krant weet ik niet of
ik dat kan opbrengen. Geef zeker niet op maar
ben ook wel zo realistisch dat ik er niet vanuit
ga dat het wat wordt. Zet ik het toch gewoon op
het internet…. |